Ο Θεόφραστος
Ο Θεόφραστος (372 π.Χ. – περ. 287/5 π.Χ.) ήταν φιλόσοφος της αρχαιότητας. Θεωρείται συνεχιστής του έργου του Αριστοτέλη τον οποίο και διαδέχτηκε στη διεύθυνση της Περιπατητικής σχολής.
Άλλα Ιστορικά Πρόσωπα
-
Βίος
Τις περισσότερες πληροφορίες για βίο του Θεοφράστου αντλούμε από τον Διογένη, συγγραφέα των βίων των φιλοσόφων. Ο Θεόφραστος γεννήθηκε το 372 π.Χ. στην Ερεσό της Λέσβου. Ο πατέρας του ήταν ο πλούσιος έμπορος Μέλαντας (το όνομα φαίνεται και στη βάση της προτομής στην εικόνα δεξιά) και το πραγματικό του όνομα ήταν Τύρταμος. Αρχικά έλαβε τα πρώτα του μαθήματα κοντά στον Λεύκιππο ενώ αργότερα εγκατέλειψε την πόλη της Ερεσού και μετέβη στην Αθήνα όπου άρχισε να ασχολείται με τη φιλοσοφία ως μαθητής του Πλάτωνα. Μετά το θάνατο του δασκάλου του, το 347 π.Χ., ακολούθησε τον Αριστοτέλη, ο οποίος διακρίνοντας τη φιλομάθεια και την ευφυΐα του, τον επονόμασε αρχικά Εύφραστο και αργότερα Θεόφραστο. Η εκτίμηση που έτρεφε ο Αριστοτέλης στον Θεόφραστο αποδεικνύεται και από το γεγονός πως όταν το 323 π.Χ. ο Αριστοτέλης κατηγορήθηκε για ασέβεια και αναγκάστηκε να καταφύγει στη Χαλκίδα, δώρισε στον Θεόφραστο τη βιβλιοθήκη του και του εμπιστεύτηκε τη διεύθυνση της περιπατητικής σχολής.
Ο Θεόφραστος παρέμεινε στην διεύθυνση της σχολής επί 25 χρόνια και σε αυτό το διάστημα δίδαξε αλλά και άφησε πολλά γραπτά. Την περίοδο αυτή, λέγεται ακόμα πως οι μαθητές της σχολής ξεπέρασαν τις δύο χιλιάδες ενώ μεταξύ αυτών περιλαμβάνονταν ο Μένανδρος, οι βασιλείς της Μακεδονίας Φίλιππος και Κάσσανδρος καθώς και ο βασιλιάς της Αιγύπτου Πτολεμαίος Α'. Ο Θεόφραστος δεν ασχολήθηκε ποτέ ενεργά με την πολιτική, αλλά αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στην Επιστήμη και τη Φιλοσοφία. Πέθανε περίπου το 287 π.Χ. και μέχρι το τέλος της ζωής του δίδασκε και εργαζόταν.
-
Το έργο του
Το έργο του Θεόφραστου ήταν ιδιαίτερα πλούσιο, καθώς εκτιμάται πως έγραψε συνολικά περίπου 240 έργα τα οποία πραγματεύονται ένα πλήθος θεμάτων γύρω από την Ηθική, τη Λογική, τη ρητορική, την ιστορία των επιστημών ή τη μεταφυσική και κυρίως τη Βοτανική και τη Ζωολογία. Σήμερα σώζονται κυρίως αποσπάσματα του έργου του αλλά και ορισμένα πλήρη κείμενα που είναι οι Περί Φυτών Ιστορίας (9 βιβλία), τα Περί Φυτών Αιτιών (6 βιβλία) καθώς και το πιο γνωστό του έργο, οι Χαρακτήρες. Τα δύο πρώτα έργα αποτελούν μάλλον τα πρώτα συγγράμματα στον τομέα της Βοτανικής, την εποχή της αρχαιότητας και μέχρι τον Μεσαίωνα. Μια σημαντική παρακαταθήκη του στην βοτανική, είναι ότι έχει "βαφτιστεί" σήμερα προς τιμήν του ο ενδημικός φοίνικας της νότιας Ελλάδας, ως Φοίνικας του Θεοφράστου , καθώς εκείνος ήταν που αναφέρθηκε πρώτος και έντονα για την ύπαρξη αυτού του φυτού στον ελλαδικό χώρο, μέσα στο έργο του.
Στους Χαρακτήρες, ο Θεόφραστος περιγράφει τα εσωτερικά και ψυχικά γνωρίσματα ανάλογα με το ήθος των ανθρώπων, ενώ μέχρι σήμερα δεν είναι βέβαιο αν αποτελούσαν αυτοτελές έργο ή τμήμα κάποιου άλλου ή σημειώματα του Θεόφραστου. Συνολικά περιγράφονται 30 διαφορετικοί χαρακτήρες εκ των οποίων οι 15 περιλαμβάνονταν στην πρώτη έκδοση του έργου (1527), ενώ το 1522 ανακαλύφθηκαν επιπλέον οκτώ και το 1599 ακόμη πέντε. Οι δύο τελευταίοι από τους περιγραφόμενους χαρακτήρες ανακαλύφθηκαν μόλις το 1786. Η ακριβής χρονολογία συγγραφής του έργου δεν είναι γνωστή. Θεωρείται πιθανό πως δεν γράφτηκαν όλοι οι χαρακτήρες συγχρόνως, ενώ άλλοι μελετητές τους χρονολογούν περίπου στο 317 π.Χ. Σε ότι αφορά την σύνθεσή τους, ο Θεόφραστος πιθανότατα στηρίχτηκε ως ένα βαθμό στο έργο του Αριστοτέλη Περί Ηθικής.
-
Εργογραφία
-Περί φυτών ιστορία, εκδ. Κάκτος -Περί φυτών αιτιών, εκδ. Κάκτος -Χαρακτήρες κ.α., εκδ. Κάκτος -Περί οσμών κ.α., εκδ. Κάκτος -Περί λιποψυχίας κ.ά., εκδ. Κάκτος -Λεξικό φυτών, εκδ. Κάκτος
Σαπφώ η Ερεσία
Η Σαπφώ, (σύμφωνα με την αιολική διάλεκτο Ψαπφώ, αποκαλούμενη και Σαπφώ η Λεσβία από τον τόπο καταγωγής της) (630 - 570 π.Χ.), ήταν Ελληνίδα λυρική ποιήτρια από τη Λέσβο, παγκοσμίως γνωστή από την αρχαιότητα έως και σήμερα για τα ποιήματά της.
Για τη ζωή της ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά. Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, γεννήθηκε στην Ερεσό της Λέσβου.
Ήταν σύγχρονη του λυρικού ποιητή Αλκαίου και του Πιττακού.
Πατέρας της αναφέρεται ο Σκαμανδρώνυμος και μητέρα της η Κλέις. Είχε επίσης τρεις αδελφούς, τον Λάριχο, τον Χάραξο και τον Ευρύγιο. Ο φιλόσοφος Μάξιμος ο Τύριος (β΄ μισό του 2ου μ.Χ. αι.), την περιγράφει ως μικρόσωμη και μελαχροινή («μικρά και μέλαινα»). Σύμφωνα με το βυζαντινό λεξικό Σούδα, πιθανότατα παντρεύτηκε έναν πλούσιο από την Άνδρο, τον Κερκύλα, με τον οποίο απέκτησε μια κόρη, που ονομάστηκε κι αυτή Κλεΐδα σύμφωνα με το έθιμο της εποχής. Λόγω πολιτικών αναταραχών στη Λέσβο που οδήγησαν την αριστοκρατία του νησιού σε εξορία από την πρωτεύουσα Μυτιλήνη, η Σαπφώ κατέφυγε προσωρινά στη Σικελία. Αργότερα, μετά την κατάλυση της τυραννίας, επί Πιττακού του Μυτιληναίου, γύρισε στη Μυτιλήνη, συγκέντρωσε γύρω της νεαρές όμορφες φίλες από την αριστοκρατία του νησιού και των μικρασιατικών πόλεων, για να τους διδάξει τις τέχνες της μουσικής και της ποίησης, στην υπηρεσία της Αφροδίτης και των Μουσών. Αυτή η σχέση, που ήταν εμπνευσμένη από θρησκευτικές ιδέες, δεν ήταν κάτι που έκανε πρώτη η Σαπφώ. Μαρτυρείται ότι και άλλες γυναίκες της εποχής διατηρούσαν τέτοιου είδους ωδεία. Όμως η σχέση της Σαπφούς με τις μαθήτριές της θεωρήθηκε αργότερα απρεπής, επειδή είχε και ερωτικές διαστάσεις και γι' αυτό έμεινε στην ιστορία ως «λεσβιακός έρως».
Ένας μεταγενέστερος θρύλος λέει ότι η Σαπφώ, λόγω του ανεκπλήρωτου έρωτά της για τον όμορφο νέο Φάωνα, που την απέρριψε και την εγκατέλειψε, έπεσε από τα βράχια της Λευκάδας στη θάλασσα. Δεν είναι όμως γνωστό, αν υπήρξε καν πρόσωπο με αυτό το όνομα ή αν πρόκειται για θρύλο. Πιθανότατα πρόκειται για παρερμηνεία κάποιου ποιήματός της, όπου η Σαπφώ εξυμνεί την ομορφιά του Φάωνα, ακόλουθου της Αφροδίτης.
Η Σαπφώ θεωρείται με την ποίησή της, που ήταν γραμμένη στην αιολική διάλεκτο, ως η σημαντικότερη λυρική ποιήτρια της αρχαιότητας. Ο Πλάτων την ονομάζει «σοφή» και «δέκατη Μούσα», ο Ανακρέων «ηδυμελή», ο Λουκιανός «μελιxρόν αύχημα Λεσβίων» οι Ιουλιανός και Αντίπατρος «θηλυκό Όμηρο» και «τιμή Λεσβίων γυναικών», ενώ ο Στράβων «θαυμαστόν τέρας». Ο Οράτιος στη 2η ωδή του μας λέει ότι ακόμα και οι νεκροί στον κάτω κόσμο ακούν τα τραγούδια της με θαυμασμό σε ιερή σιγή. Μετά τον θάνατό της στην πατρίδα της Λέσβο έκοψαν νόμισμα με τη μορφή της.
Στις Συρακούσες και στην Πέργαμο στήθηκαν αγάλματά της, ενώ στις Συρακούσες κατασκευάστηκε και ένα κενοτάφιο σε ανάμνησή της.
Σε μεταγενέστερη όμως εποχή, οι Αττικοί κωμωδιογράφοι τη δυσφήμησαν για ομοφυλοφιλικές τάσεις (εξ ου και ο όρος λεσβία). Αφορμή για τις φήμες υπήρξε πιθανόν το ότι η Σαπφώ εκδήλωνε έντονο συναισθηματισμό προς τις μαθήτριές της. Μολονότι κανένας από τους συγγραφείς δεν αναφέρει κάτι σχετικό μέχρι την εποχή του Αριστοτέλη, οι κρίσεις αυτές για τη Σαπφώ επικράτησαν. Μάλιστα αναφέρεται ότι η Σαπφώ είχε ερωτευθεί την Ατθίδα, την Τελέσιππα και τη Μεγάρα. Σύγχρονοί μας μελετητές εκφράζουν αμφιβολίες για το αν η Σαπφώ ήταν όντως λεσβία.
-
Απήχηση στα μεταγενέστερα χρόνια
Καθώς τον έβδομο αιώνα μ.Χ. τα ποιήματα της Σαπφούς εξακολουθούσαν ακόμη να διαβάζονται στην Αίγυπτο και αργότερα στην εποχή των Κομνηνών η Πατριαρχική Σχολή περιελάμβανε στην ύλη της ποιητές όπως η Σαπφώ και ο Πίνδαρος, μάλλον δεν υπήρξε κάποια επίσημη επιβολή λογοκρισίας από την Χριστιανική Εκκλησία. Είναι όμως πιθανό, πολλά από τα έργα της να χάθηκαν λόγω της μη αντιγραφής τους, εξαιτίας της χαμηλής ζήτησης που ίσως είχαν μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και στα πλαίσια μιας πιο αυστηρής άποψης για την ηθική. Ο επίσης Μυτιληνιός σύγχρονος ποιητής Οδυσσέας Ελύτης την περιέγραψε σαν μια «μακρινή εξαδέλφη» του με την οποία μεγάλωσαν παίζοντας «στους ίδιους κήπους, γύρω από τις ίδιες ροδιές, πάνω απ' τις ίδιες στέρνες» και της αφιέρωσε ένα από τα μικρά του έψιλον. Το 1986 κυκλοφόρησε στην Ελλάδα ο δίσκος «Σαπφώ» σε μουσική του Σπύρου Βλασσόπουλου και παραγωγή του Διονύση Σαββόπουλου, με μελοποιήσεις 12 ποιημάτων της Σαπφούς σε μετάφραση του Σωτήρη Κακίση, και ερμηνεία της Αλέκας Κανελλίδου.
-
Το έργο της
Η Σαπφώ έγραψε ερωτικά ποιήματα, ύμνους στους θεούς και επιθαλάμια (τραγούδια του γάμου). Η ποίησή της δονείται από αυθορμητισμό και έντονα αισθήματα. Αρκετοί από τους στίχους της μαρτυρούν έντονο ερωτισμό και λυρισμό.
Από τα ποιήματά της, που συνέλεξαν οι Αλεξανδρινοί και δημοσίευσαν σε βιβλία, τα πιο διάσημα ήταν οι Ύμνοι και τα Επιθαλάμια. Ίσως κανένας άλλος λογοτέχνης δεν μπορεί να συγκριθεί με τη Σαπφώ στην ομορφιά της σκέψης, στον μελωδικό της στίχο και στην ένταση των αισθημάτων της. Εκτός από μικρά αποσπάσματα, έχουν διασωθεί ολόκληρα μόνο ένας Ύμνος στην Αφροδίτη («Ποικιλόθρον' αθάνατ' Αφροδίτα»), η Ωδή «Ότωι τις έραται» και ένα αναφερόμενο στο μύθο της Ηούς (Αυγής) και του Τιθωνού, που ανακαλύφθηκε από αποκατάσταση παπύρου της Οξυρρύγχου και εκδόθηκε το 2005.
Φανίας ο Ερέσιος
Ο Φανίας ή Φαινίας ο Ερέσιος γεννήθηκε στην Ερεσό της Λέσβου μέσα στον 4ο π.Χ. αιώνα. Υπήρξε μαθητής του Αριστοτέλη, τον οποίο γνώρισε όταν αυτός το 345 - 344 π.Χ διέμενε στη Μυτιλήνη και συμφοιτητής του Θεόφραστου.
Ο Φανίας έγραψε έργα ιστορικά, φιλοσοφικά, πολιτικά και μια πραγματεία για τα φυτά. Ασχολήθηκε, επίσης, με τη κριτική και τη μουσική («Περί ποιητών»). Δυστυχώς, δε σώθηκε κανένα έργο του παρά μόνο κάποια αποσπάσματα.
Σπουδαία επίσης ήταν η προσφορά του Φανία στην επιστήμη της Λογικής, της οποίας τα θεμέλια τότε χτίζονταν, με πρώτους τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.
Μερικοί τίτλοι των έργων του είναι:
Περί ποιητών
Πρυτάνεις Ερεσίων
Περί των Σωκρατικών
Κατηγορίαι
πηγή: Lesvosonline.gr
Αποχαιρετώντας τη Σουζάν Αμίγκ
τη σπουδαία ερευνήτρια του Θεόφραστου
H Σουζάν Αμίγκ (Suzanne Amigues), υπήρξε Γαλλίδα ελληνίστρια, βοτανολόγος, ακαδημαϊκός, καθηγήτρια Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Μονπελιέ, συγγραφέας και μεγάλη φίλη της Ερεσού.
Γεννήθηκε στη Λοντέβ της Γαλλίας στις 30 Μαρτίου 1937, όπου εργάστηκε και έζησε μέχρι το θάνατό της στις 22 Ιουλίου 2022.
Από μικρή έδειξε τη μεγάλη της αγάπη για τα φυτά. Ανάπηρη από πολιομυελίτιδα σε ηλικία 13 ετών, κατάλαβε ότι δεν θα μπορούσε να σπουδάσει τη Βοτανική που επέλεξε όταν γράφτηκε στο Τμήμα Επιστημών της Λοντέβ. Έτσι στράφηκε στις κλασσικές σπουδές, έκανε εξειδίκευση στα Αρχαία Ελληνικά και σε άλλες αρχαίες γλώσσες και δίδαξε αρχικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στη συνέχεια ακολούθησε ακαδημαϊκή σταδιοδρομία ως καθηγήτρια της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου Μονπελιέ.
Διδάσκοντας στο Πανεπιστήμιο, έπρεπε συγχρόνως να κάνει έρευνα που ήταν απαραίτητη για το διδακτορικό της δίπλωμα. Έτσι στράφηκε σε αυτό που της άρεσε από παιδί, δηλαδή τη Βοτανική και ξεκίνησε να μεταφράζει το έργο του Θεόφραστου και να γράφει σχετικά βιβλία.
Συμμετείχε σε πολλά συνέδρια και έγραψε πάρα πολλά άρθρα για τη βοτανολογία, τη φυτοθεραπεία, τα ελληνικά ονόματα φυτών, τη γεωργία και τη ζωολογία στην αρχαιότητα.
Το 2010 εξέδωσε το ένα από τα δύο πλήρη έργα του Θεόφραστου, το «Περί Φυτών Ιστορίες», μεταφρασμένο στα Γαλλικά από την ίδια, με επεξηγηματικές σημειώσεις και 920 φωτογραφίες φυτών. Για την συλλογή των φωτογραφιών αυτών ταξίδεψε σχεδόν σε όλη την Ελλάδα για να δει τα φυτά από κοντά και να τα φωτογραφήσει.
Είχαμε τη χαρά να γνωρίσουμε τη Σουζάν το Σεπτέμβριο του 2011, όταν βρέθηκε στη Λέσβο, πραγματοποιώντας το όνειρό της να επισκεφθεί τη γενέτειρα του Θεόφραστου, πατέρα της Βοτανικής, φιλόσοφου, φυσιοδίφη, διάδοχου του Αριστοτέλη. Μας κέρδισε με την απλότητά της και συζητήσαμε για τη ζωή και το έργο της. Η επίσκεψή της τότε συνδυάστηκε και με τα εγκαίνια του Μουσείου της Ερεσού.
Το 2012 η Σουζάν μας τίμησε με ένα ιδιαίτερο έργο και μια εξαιρετικά γενναιόδωρη πρωτοβουλία.
Συγκεκριμένα, συνέγραψε περιληπτικό βιβλίο του «Περί Φυτών Ιστορίες», με τίτλο «Θεόφραστος της Ερεσού». Το μετέφρασε στα ελληνικά, το εκτύπωσε στη Γαλλία σε 1000 αντίτυπα και το απέστειλε, με δικά της έξοδα στο Σύλλογό μας για να διατεθεί στους αναγνώστες που αγαπούν την Ερεσό. Σκοπός και επιθυμία της ήταν να τιμήσει και να αναδείξει το έργο του Θεόφραστου και τη γενέτειρά του.
Το τότε Δ.Σ. του Συλλόγου εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του αποφάσισε ομόφωνα να δώσει τα χρήματα που θα συγκεντρώνονταν από την πώληση των βιβλίων, για τη διατήρηση του φοινικοδάσους της Ερεσού και τη βαφή του Θεοφράστειου Σχολείου. Ενημέρωσε δε σχετικά τη Σουζάν, η οποία χάρηκε ιδιαίτερα.
Σήμερα, την αποχαιρετούμε με εκτίμηση και θαυμασμό για τη ζωή και το έργο της. Ήταν μια επιτυχημένη ακαδημαϊκός, ελληνίστρια, αλλά επίσης μια σπουδαία αγωνίστρια, ένα παράδειγμα δύναμης και θέλησης.
Καλό ταξίδι Σουζάν. Σε ευχαριστούμε για μία ακόμη φορά για την τιμητική σου προσφορά προς την Ερεσό μας και για την αγάπη σου προς το Θεόφραστο και την Ελλάδα.
Μαρία Κ. Αθανασιάδου
22 Ιουλίου 2022
