5o Εργαστήριο Δυτικής Λέσβου | 5th Western Lesvos Workshop

της Σοφίας Ξενέλλη

Το φετινό καλοκαίρι ανάμεσα σε πολλές όμορφες και ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκε και το 5^ο εργαστήριο γλυπτικής Δυτική Λέσβου με τον τίτλο «Ανασκαφές». Από τις 10 έως τις 20 Ιουνίου 2025 επτά φοιτητές της Καλών Τεχνών μυήθηκαν στον απολιθωμένο κόσμο της Λέσβου υπό την καθοδήγηση τόσο του δασκάλου τους Λουκά Λουκίδη, όσο και του διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου Νίκου Ζούρου αλλά και των επιστημονικών του συνεργατών.

Το αποτέλεσμα αυτής της ιδιαίτερης «μύησης» ήταν μια έκθεση με γλυπτά και εγκαταστάσεις των φοιτητών που παρουσιάστηκε και παρέμεινε στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου μετά από παράταση της έκθεσης έως και τις αρχές Αυγούστου. 

Η περιήγησή των φοιτητών της Καλών Τεχνών στα σημεία ενδιαφέροντος του Απολιθωμένου Δάσους και η ξενάγησή τους από τον διευθυντή του Μουσείου και την επιστημονική του ομάδα υπήρξαν καθοριστικές για το τελικό εικαστικό αποτέλεσμα. Μέσα από τις αφηγήσεις των ανθρώπων του Μουσείου, οι συμμετέχοντες ανακάλυψαν ότι το απολιθωμένο δάσος περιλαμβάνει όχι μόνο μνήμες της γης αλλά και ανθρώπινες μνήμες. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του μεγαλύτερου ιστάμενου κορμού Σεκόιας παγκοσμίως που εντυπωσίασε τους φοιτητές λόγω του ιστορικού του βάρους. Ο κορμός, ο οποίος όπως ανέφερε μια φοιτήτρια θυμίζει primitive έργο τέχνης, φέρει στον πυρήνα του και ένα κομμάτι της ανθρώπινης ιστορίας. Όπως μας αφηγήθηκε ο γεωλόγος Λουκάς Σαβέλλος, η “τοτεμική” αυτή αίσθηση που αφήνει ο κορμός οφείλεται στον “ακρωτηριασμό” του κορμού κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής και φανερώνει την καταστροφική συνέπεια της ανθρώπινης παρέμβασης.

Οι μνήμες αποτέλεσαν εν τέλει το νοητό ανασκαφικό πεδίο των φοιτητών. Μνήμες προσωπικές, συλλογικές , συνδεδεμένες με τον τόπο αλλά και διευρυμένες σε ένα παγκόσμιο επίπεδο που ανασύρθηκαν στην επιφάνεια για να αποκτήσουν νέα ζωή. Έτσι, στο πλαίσιο της έκθεσης παρουσιάστηκαν τα ευρήματα της καλλιτεχνικής διεργασίας, της ενδοσκόπησης και της έρευνας, ανοιχτά για αλληλεπίδραση με τους επισκέπτες.

Στην εγκατάσταση του Κώστα Βούλγαρη ο επισκέπτης συμμετέχει στο γεωλογικό déjà vu του καλλιτέχνη, την «Προμνησία», όπως ο ίδιος αποκαλεί το έργο του. Διαταράσσοντας το χωροχρονικό συνεχές ο καλλιτέχνης μεταμόρφωσε την κολώνα της αίθουσας του μουσείου σε έναν μεγάλο κορμό δέντρου μέρος ενός πυκνού τροπικού δάσους που βρισκόταν στη θέση του μουσείου εκατομμύρια χρόνια πριν. 

Προμνησία, Κώστας Βούλγαρης

Το έργο με τίτλο “ImPressions” της Φωτεινής Παλιεράκη -ελληνιστί «Εντυπώσεις» - αποτελεί ένα εικαστικό «παιχνίδι» που προκαλεί τις μουσειακές συμβάσεις. Το υλικό του πλέξιγκλας από επιφάνεια προστασίας στις μουσειακές προθήκες μετατρέπεται σε δημιουργική επιφάνεια που φέρει τις εν-τυπώσεις της καλλιτέχνιδας. Οι κυματοειδείς εγχαράξεις στην επιφάνεια του πλέξιγκλας θυμίζουν τη διάβρωση του εδάφους στο πέρας των αιώνων, ενώ παράλληλα αποτελούν το πρίσμα μέσα από το οποίο ο επισκέπτης βλέπει τον ζωγραφικό κορμό που συμπληρώνει την εγκατάσταση. Μέσα από αυτό το διττό επίπεδο, προθήκη και εικαστικό αντικείμενο γίνονται ένα και προσκαλούν τον επισκέπτη σε εναλλακτικές «αναγνώσεις».

ImPressions, Φωτεινή Παλιεράκη

Το δικό του «Ίχνος στο Χρόνο» φαίνεται να χάραξε ο Ντόριαν Κατάρο με την γλυπτική του εγκατάσταση. Μια καλλιτεχνική σύλληψη που διακρίθηκε όχι μόνο για το τελικό αποτέλεσμα αλλά και για τη διαδικασία δημιουργίας του έργου. Ο καλλιτέχνης, ως άλλος Σίσυφος αναζήτησε τον βράχο του στο γραφικό ψαροχώρι του Σιγρίου, που υπήρξε το ιδεατό καταφύγιο του Αλμπέρ Καμύ. Αφού βρήκε τον βράχο που ταίριαζε στην ιδέα του έργου τον μετέφερε ο ίδιος, αναπαράγοντας ακόμα και την εικόνα που έχουμε στο νου μας για τον Σίσυφο. Εκ του αποτελέσματος ωστόσο, φαίνεται ότι δεν εκπλήρωσε τον μύθο αλλά ίσως περισσότερο τις σκέψεις του Καμύ για τον μύθο, καθώς ο Ντόριαν Κατάρο αποδέχτηκε το βάρος του βράχου και τον μετασχημάτισε σε κάτι νέο δίνοντας τέλος στην επαναληψιμότητα. Ο βράχος στα χέρια του έγινε απολίθωμα που γέννησε ερωτηματικά στους επισκέπτες για την προέλευση του και τους προσκάλεσε να τον περιεργαστούν διευρύνοντας το αισθητηριακό τους πεδίο.  

A Trace in Time, Ντόριαν Κατάρο

Η Κριστίνα Καντάνη δημιούργησε ένα οικο-τοπίο. Ένα περιβάλλον από φύλλα φοίνικα τα οποία συνέλλεξε η ίδια από το χωριό του Σιγρίου και με τα οποία «σκηνοθέτησε» τον «Μετα-φοίνικα» όπως ονόμασε την εγκατάσταση της. Μέσα από τα πορώδη φύλλα του φοίνικα μια αρχέγονη ιερατική φιγούρα αποκαλύφθηκε και κυριάρχησε σε μια σύνθεση που παρέπεμπε σε παγανιστικό φολκλόρ. Η καλλιτέχνιδα μεταχειρίστηκε ευφυώς το μύθο του Φοίνικα που αναδύεται από τις στάχτες του παραλληλίζοντάς τον με τα φύλλα του ομώνυμου φυτού που χρησιμοποίησε στην εγκατάστασή της. Έτσι από τα έκπτωτα φύλλα του φοίνικα αναγεννήθηκε μια νέα εικαστική μορφή. Παράλληλα, τα επιμελώς τοποθετημένα found objects της καλλιτέχνιδας έφεραν ως τελικό αποτέλεσμα μια εγκατάσταση με συνοχή που συνομιλούσε αρμονικά με τα διοράματα του Μουσείου. 

Μετα-Φοίνικας, Κριστίνα Καντάνη

Ένα συμμετοχικό «περιβάλλον» για τους επισκέπτες δημιούργησε η Χαριτωμένη Μάρα, η οποία εμπνεύστηκε από το έργο του Θεόφραστου «Χαρακτήρες». Λάβα και πυροκλαστικά πετρώματα έγιναν τα πιόνια στο επιτραπέζιο παιχνίδι της καλλιτέχνιδας, που αποκαλύπτει στον κάθε συμμετέχοντα την σκοτεινή ανθρώπινη φύση του σύμφωνα με τις 30 κατηγορίες που διέκρινε ο Θεόφραστος για τις ηθικές ιδιότητες διαφορετικών τύπων ανθρώπων. Το σατυρικό πνεύμα του Θεόφραστου συναντήθηκε περίπου δυόμιση χιλιετίες αργότερα με το παιχνιδιάρικο πνεύμα μιας ανερχόμενης καλλιτέχνιδας στο συγκεκριμένο έργο και προκάλεσε την περιέργεια των επισκεπτών. Το έργο εντυπωσίασε τα μέλη του ΔΣ του Συλλόγου Απανταχού Ερεσίων ο Θεόφραστος και συμφώνησαν με την καλλιτέχνιδα για μια επιπλέον παρουσίασή του στο χώρο του Συλλόγου.

Theophrastus Picks, Χαριτωμένη Μάρα

Η Δήμητρα Μελίτα επανατοποθέτησε την εικαστική συζήτηση σε παγκόσμια κλίμακα διοχετεύοντας την προσοχή μας σε μια αιματοβαμμένη ιστορία χρόνων, που συνέχιζε να χαράσσεται όσο διαρκούσε η έκθεση, και συνεχίζει να χαράσσεται ανεξίτηλα στον φλοιό της γης, όσο γράφεται αυτό το κείμενο. Στο έργο της με τίτλο “No Neutral ground” κάλεσε τον επισκέπτη να αλλάξει στάση για να το ανακαλύψει, να γίνει ο ίδιος ο «ανασκαφέας» του νοήματος. Σκύβοντας κανείς, μπορούσε να έρθει στο ίδιο επίπεδο με τις ανθρώπινες μινιατούρες πλασμένες από ξύλο και δομικά υλικά. Ο επισκέπτης εισήλθε σε έναν κόσμο διαφορετικό από τον δικό του, όπου συνάντησε απολιθώματα ανθρώπων, διακριτικά μνημεία ενός γιγαντιαίου εγκλήματος. Οι βουβοί λιλιπούτειοι άνθρωποι της καλλιτέχνιδας κραυγάζουν τη γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού. Αρκεί κανείς να αλλάξει στάση για να τους ακούσει.

No Neutral Ground, Δήμητρα Μελίτα

Στην έκθεση συμμετείχε και ο διδάσκων των φοιτητών και γλύπτης Λουκάς Λουκίδης με δύο γλυπτά το ένα με τον καυστικό τίτλο «Μην ενοχλείτε» και το δεύτερο με τον τίτλο «Τοκετός». Το δεύτερο γλυπτό μάλιστα θα παραμείνει στην μόνιμη συλλογή του Μουσείου όπως και τα έργα των Ντόριαν Κατάρο και Φωτεινής Παλιεράκη. 

Μην ενοχλείτε, Λουκάς Λουκίδης

Στο εργαστήριο συμμετείχαν αλφαβητικά οι φοιτητές/τριες: Βούλγαρης Κώστας, Kataro Dorian, Καντάνη Κριστίνα, Μάρα Χαριτωμένη, Μελίτα Δήμητρα, Μελίτα Καλλιόπη, Παλιεράκη Φωτεινή. 

Υπεύθυνος για τον συντονισμό και την διεξαγωγή του εργαστηρίου ο γλύπτης και διδάσκων της ΑΣΚΤ, Λουκάς Λουκίδης 

Την ιστορική και θεωρητική πλαισίωση του εργαστηρίου ανέλαβαν η ιστορικός τέχνης με σπουδές στην αρχαιολογία και μουσειολογία Σοφία Ξενέλλη και ο συγγραφέας και βιβλιοθηκάριος της ΑΣΚΤ Δημήτρης Βανέλλης.

Την διεξαγωγή του εργαστηρίου υποστήριξαν οι : Σύλλογος Απανταχού Ερεσίων Θεόφραστος, Ξενοδοχείο Γαλήνη, Heliotopos Eressos, Aeolian Village, Oleve.